Sıkça Sorulan Sorular

Koşullarınızı zorlamanıza gerek yok. Gelirinizi, kendinizi  güvenceye almak için kullanabilir ve zamanınızı da kariyerinizde ilerlemek için harcayabilirsiniz. Söz konusu yöntem uzun vadede daha fazla kazanmanızı ve daha fazla kazandıkça da sürdürülebilir bir şekilde bağış yapmanızı sağlayabilir.

Kaldı ki büyük tutarlarda bağış yapmanız gerekmiyor. Efektif kuruluşlar 10 lira gibi oldukça az tutardaki bağışlarla bile oldukça yüksek yarar sağlayabiliyor; örneğin kansere ya da ölüme neden olan parazitleri yok eden tedavileri destekleyerek aşırı yoksulların yaşam koşullarını iyileştiriyor.

Bağış yapmak dışında yapabilecekleriniz için “Nasıl efektif altruism olabilirim?” bölümündeki maddeleri inceleyebilirsiniz.

Düşürmek zorunda değil. Efektif altruist olmak bütçenizde ve yaşam biçiminizde bazı değişiklikler yapmanızı gerektirebilir; ancak birçok efektif altruist gereksinim duymadığı şeylere yaptığı harcamaları ortadan kaldırarak kişisel alışkanlıklarını yeniden düzenliyor ve gelirinin bir bölümünü yaşam kalitesini düşürmeyecek şekilde bağışa ayırabiliyor. Efektif altruizm temelindeki girişimlerinizin sürdürülebilir olmasını kendinizi tüketmeden de sağlayabilirsiniz.

Unutmayın ki şu anda sahip olduğunuz gelir dünya geneliyle karşılaştırıldığında büyük olasılıkla oldukça ayrıcalıklı koşullarda yaşamanızı sağlıyor. Kazandığınız gelirle dünya genelinde hangi dilimde olduğunuzu Giving What We Can sitesinden hesaplayabilirsiniz.

Her öncelikli sorunla ilgilenmeniz gibi bir zorunluluk bulunmuyor. Kişisel olarak önem verdiğiniz öncelikli soruna eğilmeniz bile iyi bir başlangıç sağlayabilir.

Efektif altruizm ideoloji ya da inanç fark etmeksizin her kesimden ilgi görüyor. Efektif altruistlerin ortak noktası yaşamı daha iyi bir hâle getirme konusunda açık, esnek ve duyarlı bir yaklaşıma sahip olmaktır.

Kariyeriniz aracılığıyla yüksek yarar sağlamak için genel olarak üç yöntem öneriliyor.

1. “Bağışlamak için kazanmak” yolunu seçebilirsiniz. Başka bir ifadeyle,  daha fazla bağışlamak için daha fazla kazanmaya çalışabilirsiniz.  Seçme şansınız varsa ve size uygun olduğunu hissediyorsanız, yüksek gelirli ve zararı olmadığını düşündüğünüz bir işi seçebilir ve büyük tutarlarda bağış yaparak sağlayabileceğiniz yararı yükseltebilirsiniz. Güncel kariyerinizi ya da kariyer planınızı değiştirmeniz de gerekmiyor.
2. Sahip olduğunuz eğitim ve yetenekler öncelikli sorunların çözümü için kullanılabiliyorsa o alanlarda doğrudan çalışarak yüksek yarar sağlayabilirsiniz. Belirli yardım kuruluşlarındaki boş konumlar için sizden daha etkili çalışabilecek başka bir aday yoksa yardım kuruluşlarında çalışmanız öncelikli sorunların çözümünü hızlandırabilir.
3. Kariyeriniz sayesinde içinde bulunduğunuz ya da ulaşabildiğiniz ilişki ağlarında efektif altruizmi yayarak daha fazla kişinin dünyaya yüksek yarar sağlamasına ön ayak olabilirsiniz. Özellikle yüksek gelirli ya da politik gücü olan topluluklara ulaşabiliyorsanız öncelikli sorunların çözümü için gerekli kaynaklara sahip bireyleri bulmanız kolaylaşır.

Kariyeriniz aracılığıyla yüksek yarar sağlamak konusunda yapılan çalışmalara 80,000 Hours üstünden ulaşabilirsiniz.

Uluslararası efektif altruizm sitesini, Facebook grubunu ve forumunu inceleyebilirsiniz. Efektif altruizmin el kitabını, Peter Singer’ın The Most Good You Can Do kitabını veya William MacAskill’in Doing Good Better kitabını okuyabilirsiniz.

Sitemizi takip ederek, Efektif Altruizm Türkiye grubuna ve duyuru grubuna kayıt olarak ve etkinliklerimize gelerek aramızda bulunabilirsiniz. Her ayın dördüncü cumartesi günü İstanbul’da yaptığımız tartışmalara katılmak isterseniz İletişim sayfasını kullanabilirsiniz.

Bize İletişim sayfasından ulaşabilirsiniz.

Hayır. Efektif altruizm; toplumların, yasaların, kurumların ve devletlerin yapısal dönüşümünü amaçlayan kitle hareketlerini ve politik örgütlenmeleri dışarıda bırakan bir yaklaşıma sahip değil.

Efektif altruizm henüz bebeklik evresini yaşıyor; o nedenle öncelikli sorunlar için önerdiği çözümlerin çoğu cibinlik, ilaç ve gıda dağıtmak gibi etkisi ölçülebilir ve yararı kesin olan uygulamalardan oluşuyor. Sözü edilen uygulamalarla karşılaştırıldığında sonuçları oldukça öngörülemez kalan yapısal dönüşüm, belirsizliğinin büyüklüğü nedeniyle şimdilik öncelikli sorunlar içinde değil.

Gelgelelim, efektif altruistlerin bazıları yapısal dönüşüm konusunda kafa yormaya başladı bile. Bir topluluk olarak bilgi ve deneyim kazandıkça yapısal dönüşümü içeren çözüm önerilerinin de geliştirileceği düşünülüyor.

Hayır. Altruizmin temelinde dayanışma güdüsü yatıyor. Dayanışma güdüsü, kaynaklarımızın sınırlı olduğunun bilincinde olan bizler için önerilen çözümleri karşılaştırabilmemizi ve aralarından efektif olanları seçebilmemizi sağlayan bilim ve matematik araçları ile anlam kazanıyor.

Teknik raporları, istatistiksel çözümlemeleri ve analitik önermeleri kullanmamız yardımlaşmayı sayılara indirgememizden değil, tam tersine, yakında ya da uzakta olduğuna bakmaksızın her bireyin yaşamını eşit kabul etmemizden ve dolayısıyla bizden uzakta kalanları “sayı” olarak görmememizden ileri geliyor.

Önlenebilir hastalıklardan ölen, besin eksiği nedeniyle kalıcı zararlarla yaşamak zorunda kalan ve güvenli gıdaya ve temiz suya ulaşamayan insanlarla karşılaştırılamayacak kadar büyük bir refah içindeyiz. Uzun bir ömür yaşayabiliyor, sağlıklı bir yaşamın keyfini sürebiliyor, nitelikli bir eğitim alabiliyor, çeşitli arzularımızı gerçekleştirebilecek kaynaklara sahip olabiliyoruz. Vergilerimizi ödesek bile elimizde kalan gelir diğer bireylerin servetiyle karşılaştırıldığında hâlâ zenginlik boyutundaysa ve gelirimizin bir bölümünü yaşam kalitemizi düşürmeyecek şekilde öncelikli sorunların çözümü için ayırabiliyorsak, vergilerimizi ödemekten daha fazlasını yapmamız bizim için bir etik yükümlülüktür.

Üstelik vergilerimizin büyük bir bölümü zor durumdaki bireylere değil altyapı çalışmalarına harcanıyor; o nedenle vergilerimizi ödemekle yetinmemiz, yaşam biçimimizi duyarlı olma temelinde daha çok paylaşarak ve daha çok düşünerek değiştirmemizi sağlayan yollara yönelmekten kaçınmamıza da neden olur.

Efektif altruizm, en yüksek yarara küresel çapta yaygın olan sorunların çözümüyle ulaşılabileceğini savunuyor; uzağımızda olan ama milyarlarca bireyin yaşamını yıkıma uğratan sorunlar, ölçeği ve derinliği düşünüldüğünde yakınımızda olan ve binlerce kişinin yaşamını etkileyen sorunların önünde olmalı.

Kendi sokağınızdaki, kentinizdeki, ülkenizdeki sorunların da acil olduğunu düşünüyorsanız yerel topluluklara katılabilirsiniz. Efektif altruizm yerel sorunlarla ilgilenmenize karşı değil; ne de olsa hem yerel sorunlara yönelik çalışmalarda bulunmanızın hem de efektif kuruluşları araştırıp aklınıza yatanlara bağış yapmanızın ve yaşam biçiminizi efektif altruizm temelinde değiştirmenizin önünde bir engel yok.

Aşırı yoksulluk ve aşırı yoksulluğa bağlı önlenebilir hastalıklar efektif kuruluşlara yapılan bağışlarla azaltılabilir. Bağışlar aşırı yoksulların temel gereksinimlerini karşıladığı gibi sürdürülebilir gelir kaynakları bulunmasını da sağlayabiliyor. Örneğin Give Directly, aşırı yoksulların yaşam koşullarını iyileştirerek iş kazanmalarına aracı olabiliyor.

Önlenebilir hastalıklardan etkilenen kişiler, oldukça ucuz ilaçlar ile tedavi edilebiliyorlar ya da önlenebilir hastalıklardan korunabiliyorlar. Örneğin Against Malaria Foundation sıtmanın yaygın olduğu bölgelerde cibinlik sağlayıp insanları sıtmadan koruyor. Bir cibinliğin üretimi 2 dolar tutuyor. Parazitler konusunda çalışan Schistosomiasis Control Initiative ise sadece 1 dolar ile 3 insanı tedavi edebiliyor.

Aşırı yoksulluklar ve aşırı yoksulluğa bağlı önlenebilir hastalıklar, son yıllarda tutarlı bir düşüş gösteriyor. Gelirinizin bir bölümünü aşırı yoksulluk ve aşırı yoksulluğa bağlı önlenebilir hastalıklar üstüne çalışan efektif kuruluşlara bağışlamanız iyi bir başlangıç olabilir.

Acı çekebilen, yaşam farkındalığına sahip ve sosyal ilişkiler kurabilen varlıklar olan hayvanların her yıl milyarlarcasına türümüz tarafından uygulanan şiddet, dünyanın daha özgür ve daha barışçıl bir yaşam alanı hâline gelmesini arzulayan herkesin karşı çıkması gereken bir durum. Bir kişinin cinsiyeti, ırkı, inancı ve diğer özellikleri nedeniyle şiddete maruz kalmasına nasıl karşı çıkıyorsak, sadece türü farklı olduğu için bir varlığın şiddete maruz kalmasına da karşı çıkmalıyız. Vegan olarak ve veganlığı yayarak hayvanları gıda, giyim, eğlence gibi kullanım alanlarımızdan çıkarmak, şiddete karşı olan herkesin tamamlaması gereken bir etik yükümlülük.

Kaldı ki hayvanları önemsemek ile insanları önemsemek birbirini dışlamıyor; çünkü hayvan endüstrisi, insanları etkileyen değişik sorunlar yaratıyor. Örneğin hayvanlar gıdaya çevrilirken çok yüksek miktarda su ve enerji tüketiliyor ve kitlesel sağlık sorunlarına yol açan zararlı atıklar oluşuyor. Hayvanların tüketim için yapay olarak nüfuslarının arttırılması, küresel ısınmaya neden karbon salınımlarının aşağı yukarı yüzde yirmisini oluşturuyor; süreç içinde tarım alanlarının hayvancılığa ayrılmasıyla beraber yükselen gıda fiyatları ise aşırı yoksulluğu derinleştiriyor. Şimdilerde bilim insanları hayvan tüketiminin farklı sağlık sorunlarına neden olduğu dair raporlar da yayımlıyorlar.

Vegan olarak hayvanlardan elde edilen gıdaları hayatınızdan tamamen çıkararak bitkisel beslenmeye geçebilir ve giyim, eşya, eğlence gibi alanlarda hayvan kullanımına karşı çıkabilirsiniz. Veganlık konusunda kendinizi eğiterek veganlığı yayabilirsiniz. Hayvanların da birer birey olduğu düşüncesiyle hayvan haklarını savunan yasalar için kampanyalara katılabilirsiniz.

Hayvan refahı konusunda çalışan efektif kuruluşlara bağış yapmak da başka bir seçenek; örneğin bunlardan Animal Equality ve The Humane League, endüstriyel hayvancılığın yarattığı hayvan sömürüsü konusunda insanları bilinçlendiriyor ve insanları hayvansal gıdalardan uzaklaştırmaya çalışıyor. Başka bir kuruluş olan The Good Food Institute da yeni teknolojiler ile hayvanlara acı verilmeden, laboratuar ortamında hayvansal gıda üretiminin mümkün olabilmesi için araştırmalar yapıyor.

Hayvan sömürüsünü sonlandırma yolunda hayvan refahı yaklaşımının mı yoksa hayvan hakları yaklaşımının mı benimsenmesi gerektiği derin bir tartışma. Efektif altruizm de tartışmadan payını alıyor.

Henüz birçok kimse, kurum ya da devlet hayvan haklarını odağına alan kökten bir değişimi kabul etmezken (hayvansal gıda üretiminin tamamen ortadan kaldırılması gibi) hayvan refahını ilgilendiren belli başlı değişiklikler yapmak konusunda (yumurtacılıkta kafes sisteminin terk edilmesi gibi) daha az direniş gösteriyor. Hayvan refahını önceleyen değişikliklerin şiddete maruz kalan yüz milyarlarca hayvanın acısını dişe dokunur ölçüde azalttığı dikkate alındığında çoğu efektif altruist kısa vadedeki sonuçları açısından “güvenli yol” olarak görülen hayvan refahı yaklaşımını şimdilik öne çıkarıyor.

Ancak her efektif altruist hayvan refahı yaklaşımını benimsemiyor. Hayvan refahı yaklaşımının hayvanların özgürlüğünü geciktirdiğini ve reform da olsa hayvanları şiddete maruz bırakan uygulamaların yanlış olduğunu, onun yerine tepeden tırnağa bir değişim planının ortaya konması gerektiğini düşünen efektif altruistler hayvan hakları yaklaşımını doğru buluyor. Araştırmalardan gelen veriler ve toplumsal değerler hızlı bir değişim içinde olduğu için gelecekte hayvan hakları yaklaşımının efektif altruistlerin çoğunluğu tarafından benimsenmemesi için de bir neden yok.

Kişisel olarak karbon salınımınızı azaltmak için tüketiminizi azaltabilir ve tüketim alışkanlıklarınızı doğaya duyarlı olacak şekilde yenileyebilirsiniz.

Karbon salınımınızı nötrlemek ve hatta eksi karbona geçmek için “karbon dengelemesi” yapabilirsiniz. Karbon dengelemesi, bağış karşılığında karbon salınımlarını azaltan yöntemlere kaynak ayrılması demek. Yapılan hesaba göre diğer kuruluşlarla karşılaştırıldığında birim kaynak başına daha çok karbon dengelediği sonucuna varılan Cool Earth bir seçenek olabilir.

Yağmur ormanlarının korunması için o bölgelerde yaşayanlara ekolojik ve sürdürülebilir gelir kaynakları yaratma çalışmaları, ülkelerin karbon salınımlarını azaltmaya yönelik kampanyalar ve iklim değişikliğinin etkilerini tersine çevirmeyi hedefleyen iklim mühendisliği de etkili çözümler arasında gösteriliyor.

Varoluş riskine neden olabilecek durumların gerçekleşme olasığı günümüzde yüksek değil. Ancak o durumların gerçekleşmesinden sonra doğabilecek olumsuz etkiler, varoluş riskinin önceliklendirilmesi için bir ağırlık oluşturuyor.

Bir nükleer savaşın gerçekleşmesi olasılığı milyonda bir olsun. Zaman içinde bir nükleer savaşın gerçekten patlak verdiğini düşünelim. Nükleer savaş sonucunda milyarlarca canlının ölebileceği ve yoğun acılar çekebileceği bilgisine sahipsek ve uygarlığımızın çökmesi söz konusuysa gerçekleşme olasılığı milyonda bir olan bir nükleer savaş durumuna karşı önlem almak anlamlı hâle gelir.

Varoluş riski yaratabilecek durumların belirlenmesi ve gerekli önemlerin alınması -onların gerçekleşmesi durumunda ortaya çıkacak zararlar ile karşılaştırıldığında- büyük bir maliyete neden olmaz. Akla yatkın bir ölçüde kaynak ayırarak varoluş riski yaratabilecek durumları engelleyebiliyor ya da varoluş riskini ciddi bir biçimde azaltabiliyorsak o alanlarda çalışmalar yapmamız mantıklı olur.